Wabi sabi là gì? Tìm hiểu triết lý về vẻ đẹp của sự không hoàn hảo

Wabi sabi bắt nguồn từ triết lý Thiền của Phật giáo và hiện diện nhiều mặt trong cuộc sống của người Nhật. Nếu bạn là một người có lối sống đơn giản, trân trọng những điều tự nhiên thì có thể wabi sabi là một triết lý sống mà bạn sẽ cảm thấy hứng thú đấy, cùng Nhật Ngữ Tâm Việt tìm hiểu rõ hơn qua bài viết dưới đây nha!

Wabi sabi là gì? Wabi sabi tiếng Nhật viết thế nào?

Wabi sabi – tiếng Nhật là 侘寂  Sá Tịch – là một thuật ngữ đại diện cho một triết lý về thế giới quan của người Nhật.

Wabi

Wabi (侘) được định nghĩa là ý thức tìm kiếm cảm giác đủ đầy về tâm hồn trong sự túng thiếu, nghèo khổ. Thế nhưng trong cái khốn khổ đó, người Nhật thời Kamakura (1185-1333) và Muromachi (1336-1573) vẫn tìm ra được lối thoát rằng là chính nỗi khốn cùng đã giải phóng con người thoát khỏi mọi bám víu bên ngoài để hướng đến cái đẹp nội tâm bên trong. Lúc đó, tự nhiên “Wabi” lại mang hàm nghĩa tích cực, nhấn mạnh được cái đẹp trong sự nguyên sơ, cái phong nhiêu trong sự nghèo khó.

Sabi

Sabi (寂), được định nghĩa là vẻ đẹp toát ra từ sự điềm nhiên, tĩnh lặng. Khái niệm “Sabi” do nhà thơ Haiku là Basho đề xướng. Cảnh hoang vu mà người thì cô độc, già nua, nhưng ẩn sâu trong đó là vẻ đẹp tiềm ẩn. Cách nhìn này đã khiến cho người Nhật không còn cam chịu trong cảnh nghèo khó mà thậm chí còn tìm thấy được bên trong đó là suối nguồn của niềm vui.

Xem thêm: Geisha là gì? Sự thật về nghệ nhân lưu giữ văn hóa Nhật Bản

Ý nghĩa của triết lý wabi sabi

Wabi sabi là triết lý hướng về vẻ đẹp của sự tự nhiên, của sự khô héo và già đi của vạn vật. Chính sự không hoàn hảo sẽ mang đến vẻ đẹp hoàn hảo, người Nhật trân trọng sự chông chênh, không cân bằng và tan biến như những điều vốn có của thế giới này.

Người Nhật đã hiện thực hóa triết lý này vào cuộc sống hằng ngày của họ, trong từng ly trà, từng nhành cây, từng bài thơ,… Đối với họ, sự vật đẹp đẽ khi tuân theo quy luật vốn có, không phải cứ tươi trẻ đầy xuân sắc mới thu hút mà sự héo úa và tàn phai cũng mang đến nét quyến rũ đến không ngờ.

Sống theo tinh thần Wabi Sabi cũng có nghĩa là hiểu trên đời không có thứ gì hoàn hảo, từ những khiếm khuyết mà tìm ra điều tốt đẹp. Wabi Sabi giúp tối giản hóa cuộc sống bởi thay vì đau khổ với những nỗi bất hạnh, bạn sẽ biết trân trọng những thứ được sinh ra từ bất hạnh ấy.

Xem thêm: Yakuza Nhật Bản – Sự thật về băng đảng mafia khét tiếng trên thế giới

Vạn vật đẹp nhất khi tuân theo quy luật vốn có (Nguồn: Sưu tầm)

Nguồn gốc của wabi sabi

Wabi-sabi xuất phát từ câu chuyện về Sen no Rikyu – một thiền sư thế kỷ XVI – người đã thay đổi quan điểm về trà đạo của người Nhật. 

Ngày xưa, một thanh niên đam mê học nghệ thuật trà đạo tên Sen no Rikyu đã tìm đến Takeeno Joo – một bậc thầy về trà vô cùng nổi tiếng – để bái sư. Để kiểm tra tài năng của Rikyu, thầy Joo yêu cầu anh ta chăm sóc một khu vườn.

Rikyu chăm sóc vườn vô cùng cẩn thận, anh làm sạch từng góc trong vườn, đến nỗi không còn một cọng rác nào. Tuy nhiên, trước khi “nộp” cho thầy, Rikyu đã cố ý rung cây anh đào để cánh hoa rơi rụng dưới mặt đất. Một chút không hoàn hảo này nhưng lại mang lại vẻ đẹp tuyệt vời cho khung cảnh. Đó là khởi nguồn của khái niệm wabi sabi.

Xem thêm: Origami là gì? Các cách gấp origami đẹp, đơn giản

Bậc thầy trà đạo Sen no Rikyu (Nguồn: Sưu tầm)

Wabi sabi trong văn hóa – nghệ thuật Nhật Bản

Nghệ thuật hàn đồ gốm kintsugi

Kintsugi là nghệ thuật hàn đồ gốm bị vỡ, hỏng hóc bằng keo dính trộn với bột vàng, bạc. Nghệ thuật này không chỉ là phương pháp sửa chữa đồ gốm thông thường mà còn mang ý nghĩa chấp nhận sự hư hại, đối mặt với sự thay đổi của tự nhiên và không có gì là hoàn hảo theo thời gian. Nghệ thuật hàn đồ gốm kintsugi không chỉ không che giấu vết nứt vỡ của thứ đồ gốm mà còn phô bày nó ra ngoài, làm nổi bật và vẻ đẹp độc đáo của sự hỏng hại.

Xem thêm: Hikikomori – Hội chứng cô lập xã hội cực đoan ở Nhật

Nghệ thuật hàn đồ gốm kintsugi (Nguồn: Sưu tầm)

Trà đạo

Sen no Rikyu – sau này là một trong những bậc thầy trà đạo ở Nhật Bản – cũng là người đã đổi mới nghi thức trà đạo. Từ việc sử dụng dụng cụ trà đạo xa xỉ, ông đã chuyển sang dùng những dụng cụ trà đạo đơn giản, tạo thói quen đơn giản hàng ngày cho mọi người. Nhiều gia đình sẽ giữ gìn và sử dụng bộ trà cụ thật lâu, dù cho nó có xù xì và mẻ góc thì vẫn mang vẻ đẹp của thời gian, của sự cũ kỹ mà chỉ riêng một mình nó có được. Bằng cách này, Rikyu đã biến việc thưởng trà thành một trải nghiệm chạm tới tinh thần.

Triết lý của ông bao gồm sự hòa hợp, tinh khiết, lòng thành kính và sự bình dị. Phong cách thưởng trà thanh lịch này thường được gọi là wabi-cha (cha có nghĩa là trà trong tiếng Nhật).

Xem thêm: 25 nét đặc sắc trong văn hóa Nhật Bản khiến cả thế giới thích thú và nể phục

Bộ dụng cụ trà đạo theo phong cách wabi sabi (Nguồn: Sưu tầm)

Gốm Raku

Gốm Raku là dòng gốm cổ được chế tạo từ phương pháp thủ công truyền thống, không sử dụng men tráng, nhằm tôn lên vẻ đẹp xù xì bất định được tạo ra trong suốt quá trình làm gốm. Một vật phẩm wabi sabi được cho là đẹp khi có độ tuổi càng cao, càng mộc mạc, vỡ vụn và mang đậm tính cá nhân. Người Nhật quan niệm chính nhờ sự đổ vỡ này mà món gốm đã trở nên đặc biệt hơn với những vết nứt cá tính, chỉ riêng nó mới sở hữu.

Xem thêm: Onsen là gì? Kinh nghiệm tắm onsen tại Nhật Bản

Gốm raku (Nguồn: Sưu tầm)

Thơ haiku

Thơ Haiku là một dạng thơ truyền thống của Nhật Bản, nổi tiếng với sự ngắn gọn và khả năng tóm gọn cảm xúc, tình cảm vào một hình ảnh hay một khoảnh khắc ngắn. Trong Haiku, hình ảnh thường là những hiện thực đời thường, cảnh tự nhiên và gần gũi với cuộc sống hàng ngày.

Bằng cách này, Haiku thể hiện tinh thần wabi sabi khi tận dụng sự không hoàn hảo của tự nhiên và cuộc sống để truyền đạt cảm xúc sâu sắc. Những hình ảnh này không chỉ là mô tả về vẻ đẹp của sự tự nhiên mà còn thể hiện sự tạm thời và thay đổi liên tục trong thế giới xung quanh.

Xem thêm: Búp bê cầu nắng là gì? Cách làm búp bê cầu nắng đơn giản

Thơ haiku (Nguồn: Sưu tầm)

Sáo shakuhachi

Shakuhachi là một loại sáo truyền thống của Nhật Bản, có một lịch sử lâu đời và đóng vai trò quan trọng trong nền văn hóa và âm nhạc Nhật Bản. Sáo Shakuhachi thường có 2 đầu rỗng và 5 lỗ ở để điều chỉnh âm thanh. Âm thanh của sáo Shakuhachi thường có đặc tính mềm mại, tĩnh lặng, và thường được mô tả là “âm thanh của gió và nước”.

Xem thêm: Tìm hiểu về kimono Nhật Bản – Nét đẹp truyền thống say lòng người

Sáo shakuhachi (Nguồn: Sưu tầm)

Nghệ thuật cắm hoa ikebana

Ikebana là một nghệ thuật cắm hoa kiểu Nhật Bản tập trung vào sự tối giản. Trong sự đơn giản lại chứa đựng vẻ đẹp và ý nghĩa vô cùng thâm sâu. Ngoài ra, một điều mà bất cứ ai yêu thích phong cách cắm hoa này cũng biết đó chính là trong quá trình trưng bày, sẽ không đổ bất kỳ dung dịch dưỡng hoa tươi lâu nào cả mà sẽ để nó héo tàn một cách tự nhiên.

Đặc biệt, nếu có hoa hoặc lá tàn rồi rơi rụng xuống bên dưới thì cũng sẽ được giữ nguyên, không dọn dẹp. Đây là yếu tố thể hiện sự thoáng qua, sự úa tàn theo quy luật tự nhiên của vạn vật, tuy không hoàn hảo nhưng lại mang đến vẻ đẹp độc đáo và tinh tế.

Xem thêm: Shinigami là gì? Shinigami trong văn hóa Nhật khác gì với anime?

Nghệ thuật cắm hoa ikebana (Nguồn: Sưu tầm)

Nghệ thuật trồng cây cảnh bonsai

Bonsai thể hiện sự giản dị và tinh tế trong cách chúng được tạo dáng. Tổng thể sự phân bổ của các cành và lá, cũng như hình dáng chung của cây đều được chăm chút một cách tỉ mỉ để tạo ra một tác phẩm nghệ thuật đầy tinh tế.

Xem thêm: Quốc hoa của Nhật Bản là gì? Hoa cúc hay hoa anh đào?

Nghệ thuật trồng cây cảnh bonsai (Nguồn: Sưu tầm)

Nghệ thuật làm vườn karesansui

Karesansui là tên gọi của một nghệ thuật làm vườn độc đáo của Nhật Bản. Vườn karesansui thường được thiết kế tối giản, thường chỉ sử dụng cát, đá, sỏi, cây bụi và từng đám rêu xanh để trang trí. Không gian của vườn được tạo ra để con người có thể vừa cào đá vừa thiền định, chiêm nghiệm về cuộc đời, vì thế nên việc giảm thiểu yếu tố trang trí nổi trội sẽ giúp tạo ra không gian yên bình và thanh tĩnh. Sự tối giản này phản ánh triết lý wabi sabi, trong đó vẻ đẹp được tìm thấy trong sự giản dị và không cầu kỳ.

Nghệ thuật làm vườn karesansui (Nguồn: Sưu tầm)

Wabi sabi trong kiến trúc Nhật Bản

Không chỉ đáng chú ý ở lĩnh vực gốm sứ, tinh thần wabi sabi còn nổi bật trong kiến trúc nội thất với tư tưởng chủ đạo là tôn trọng và cố gắng giữ nguyên bản chất vốn có của mọi vật. Kiến trúc wabi sabi là sự mộc mạc, gần gũi, dễ chịu được kết hợp từ các yếu tố kiểu dáng, kết cấu không gian, chất liệu và màu sắc.

Với nguyên tắc chú trọng sự tối giản, các thiết kế wabi sabi mang đường nét đơn giản, hạn chế tối đa việc uốn, nắn, có thể thay đổi theo mục đích của người dùng miễn sao thể hiện đầy đủ công năng của sản phẩm. 

Không gian, ánh sáng

Wabi sabi chú trọng tạo nhiều khoảng trống, nhưng mỗi khoảng trống đều mang “ý đồ” riêng của tác giả. Tất cả đều được tính toán cẩn thận để tận dụng tối đa ánh sáng tự nhiên cũng như để gió có thể tràn vào mọi ngóc ngách, nhằm tạo không gian kiến trúc thoáng, dễ chịu. 

Chất liệu

Gỗ, đá, vải vóc, kim loại thô là những chất liệu được ưa chuộng trong các thiết kế mang phong cách wabi sabi. Bên cạnh đó, wabi sabi thường bỏ qua công đoạn gia công nhằm tránh làm mất đi nét đẹp tự nhiên của các chất liệu này. 

Màu sắc

Các tông màu mang nét trầm tĩnh, sâu lắng và nhẹ nhàng có trong các chất liệu như nâu, vàng nhạt, xám, trắng. Dù không có màu sắc nào nổi trội, nhưng chúng tạo nên một tổng thể hài hòa và thanh thoát cho các không gian kiến trúc.

Wabi sabi trong kiến trúc Nhật Bản (Nguồn: Sưu tầm)

Wabi sabi trong tình yêu

Triết lý wabi sabi, xuất phát từ văn hóa Nhật Bản, thường được áp dụng trong nhiều khía cạnh của cuộc sống, bao gồm cả tình yêu. Trong tình yêu, triết lý wabi sabi khuyến khích mọi người chấp nhận sự không hoàn hảo của người yêu và của chính bản thân mình. Đó có thể là những đặc điểm , những sai sót, hoặc những lần cãi nhau trong quá khứ.

Mỗi thời kỳ trong mối quan hệ đều mang lại những trải nghiệm và bài học mới. Triết lý wabi sabi tôn trọng sự già cỗi và lão hóa, trong mối quan hệ, nó dạy con người ta trân trọng những thay đổi và sự phát triển của mối quan hệ theo thời gian.

Wabi sabi khuyến khích sự giản dị và trân trọng từng khoảnh khắc hiện tại. Khi yêu đương, cả hai nên gìn giữ những điều bình dị, nhỏ bé, và sự hiện diện của người yêu.

Wabi sabi trong tình yêu (Nguồn: Sưu tầm)

Trên thế giới cảm nhận về wabi sabi thế nào?

Wabi Sabi là “sự trân trọng những vẻ đẹp phù du của cuộc sống, phản ánh dòng chảy vĩnh hằng của cuộc sống trong thế giới tinh thần”. – Trích sách Wabi Sabi: The Japanese Art of Impermanence của tác giả Andrew Juniper.

“Chấp nhận thế giới là không hoàn hảo, chưa hoàn thành, và thoáng qua, và sau đó đi sâu hơn và tung hê thực tế đó, là điều không giống như tự do.” – Trích Wabi Sabi Simple của tác giả Richard Powell.

“Linh hồn chúng ta đều được cấu thành bằng cùng một loại giấy báo, xuất phát từ các nếp gấp trong bài báo và qua thời gian từ từ được gấp lại thành những nếp và khi mở ra, thì đó là những trải nghiệm của chính bạn.” – Krishnamurti.

“Hãy rung những chuông vẫn còn có thể rung. Hãy quên đi lời đón mời hoàn hảo của bạn. Trong mọi thứ đều có vết rạn nứt. Đó là cách ánh sáng len vào” – Leonard Cohen.

Trong bài viết trên đây Nhật Ngữ Tâm Việt đã cung cấp thông tin về wabi sabi – triết lý sống về việc chấp nhận sự tự nhiên, không hoàn hảo. Trên đời này không có gì là tuyệt đối, chỉ có sự tương đối mới là tuyệt đối mà thôi, bạn nhỉ?