Ikebana là gì? Nguồn gốc và triết lý trong nghệ thuật Ikebana

Nghệ thuật Ikebana là một trong những hình thức nghệ thuật truyền thống quý báu của Nhật Bản. Được hình thành và phát triển qua nhiều thế kỷ, Ikebana không chỉ đơn thuần là việc cắm hoa mà còn là một triết lý, một cách tiếp cận về thẩm mỹ và tư duy về thiên nhiên và cuộc sống của người Nhật. Cùng Nhật Ngữ Tâm Việt tìm hiểu về Ikebana qua bài viết bên dưới đây!

Ikebana là gì?

Ikebana (生け花) là tên gọi của nghệ thuật sắp xếp các cành cây, cành hoa theo một phong cách nhất định vào loại bình cắm phù hợp để tạo ra một tác phẩm đơn giản, tinh tế. Đây là nghệ thuật cắm hoa truyền thống của văn hóa Nhật Bản.

Tên gọi “Ikebana” có nguồn gốc từ hai từ: “ike” (生け) là “SINH” có nghĩa là “sống”, “tươi” còn “bana” (花) là biến âm của từ “hana”, có nghĩa là “hoa”.

Ở Nhật, người ta thường trưng bày hoa đã cắm ở tokonoma – góc nhỏ lõm vào so với mặt tường.

Xem thêm: Origami là gì? 20 cách gấp origami đẹp, đơn giản

Ikebana là nghệ thuật cắm hoa truyền thống của Nhật Bản (Nguồn: Sưu tầm)

Nguồn gốc của nghệ thuật Ikebana

Ikebana ra đời do tư tưởng tôn thờ tự nhiên trong Thần đạo – tôn giáo truyền thống của Nhật Bản – đã tạo ra một nền tảng cho việc tôn thờ và sử dụng các loài hoa cỏ trong các nghi lễ cúng tế. Khi đạo Phật du nhập vào Nhật Bản ở thế kỷ thứ VII , việc cắm hoa ban đầu xuất hiện trong các lễ cúng đền chùa và sau đó trở nên phổ biến hơn.

Ashikaga Yoshimasa, mạc chúa của thế kỷ XV đã thúc đẩy ý tưởng rằng việc dùng hoa cúng tế thần linh đòi hỏi sự dày công chuẩn bị hơn. Điều này dẫn đến việc xếp hoa cúng dường dần được hình thành những nguyên tắc và quy chuẩn nhất định. Những thay đổi này đã có sự ảnh hưởng lớn đối với sự phát triển của nghệ thuật cắm hoa Ikebana.

Trong thế kỷ XVI, nghệ thuật cắm hoa Ikebana đã phát triển thành các trường phái khác nhau, tách ra khỏi bối cảnh tôn giáo nghiêm ngặt và bắt đầu trở thành một biểu tượng của sự tinh tế và thẩm mỹ.

Xem thêm: Mì ramen là gì? Các loại mì ramen Nhật Bản thường xuất hiện trong anime

Ikebana có nguồn gốc từ những bình hoa dâng lên cúng dường cho Phật (Nguồn: Sưu tầm)

Triết lý trong nghệ thuật Ikebana

Ikebana không chỉ đơn thuần là việc sắp xếp hoa một cách tinh tế mà còn chứa đựng nhiều ý nghĩa và thông điệp về sự tương tác giữa con người và thiên nhiên. Ngoài ra, Ikebana cũng thể hiện triết lý về tầm quan trọng của sự cân bằng và kết hợp giữa các yếu tố khác trong lúc cắm hoa.

Màu sắc, hình dáng hài hòa giữa hoa, bình cắm và không gian xung quanh cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra một tác phẩm Ikebana độc đáo, tượng trưng cho “thiên”, “địa”, “nhân”.

Trong Ikebana, mỗi loài cây cỏ và loài hoa đều được coi là mang theo một ý nghĩa riêng biệt và tượng trưng cho các khía cạnh khác nhau của cuộc sống và tự nhiên. Người thực hiện Ikebana rất cẩn trọng khi chọn nguyên liệu để cắm hoa, bởi vì việc lựa chọn này không chỉ ảnh hưởng đến thẩm mỹ mà còn thể hiện sự tôn trọng và hiểu biết về ý nghĩa của từng loài hoa cỏ.

Nếu cách cắm hoa thông thường là vẻ đẹp sinh ra từ sự cộng hưởng thì nét đẹp của Ikebana sinh ra từ việc kết nối tự nhiên, đơn giản. Hoa được cắm theo theo nghệ thuật Ikebana không có vẻ cầu kỳ, kiêu sa, lộng lẫy như những lẵng hoa thông thường khác nhưng trông vẫn rất cuốn hút và nhẹ nhàng. Đó chính là nét đẹp đến từ sự cân bằng tự nhiên mà Ikebana mang lại.

Xem thêm: Cosplay là gì? Cosplay có kiếm được tiền không?

Màu sắc và hình dáng hài hòa giữa hoa, bình cắm và không gian đóng vai trò vô cùng quan trọng (Nguồn: Sưu tầm)

Các kiểu cắm hoa Ikebana

Có nhiều kiểu cắm hoa Ikebana, dưới đây là một số phong cách phổ biến.

Phong cách cắm hoa Rikka

Phong cách cắm hoa Rikka là một trong những phong cách truyền thống lâu đời của nghệ thuật Ikebana. Rikka tập trung vào việc thể hiện sự tương phản giữa các yếu tố trong tự nhiên như đất, nước, cây cỏ và đá. Phong cách này có nguồn gốc từ thế kỷ XV và phát triển đặc biệt trong các ngôi đền và chùa ở Nhật Bản.

Mục đích chính của Rikka không phải là để phơi bày quá nhiều vẻ đẹp của hoa, mà thay vào đó, nó sử dụng hoa để hình tượng hóa vũ trụ và diễn đạt các khái niệm về vũ trụ và tự nhiên. Rikka thể hiện sự tương phản và cân bằng giữa các yếu tố, tạo ra một tác phẩm thể hiện tầm quan trọng của sự kết nối giữa con người và vũ trụ.

Xem thêm: Wibu là gì? Bạn có đang dùng sai từ wibu?

Phong cách cắm hoa Rikka (Nguồn: Sưu tầm)

Phong cách cắm hoa Seika

Phong cách cắm hoa Seika là một trong những phong cách cổ điển của nghệ thuật Ikebana, tập trung vào việc thể hiện sự cân bằng và tương phản giữa các yếu tố trong tự nhiên.

Seika được phát triển từ thời kỳ Edo (1603-1868), phong cách này cũng thường sử dụng ít hoa và cành hơn so với một số phong cách khác, tạo ra sự đơn giản, thanh lịch và tinh tế.

Xem thêm: Otaku là gì? Như thế nào được gọi là một otaku?

Phong cách cắm hoa Seika (Nguồn: Sưu tầm)

Phong cách cắm hoa Moribana

Vì Moribana là một trong những phong cách đơn giản nhất của Ikebana, nó thường được khuyến nghị cho người mới bắt đầu học nghệ thuật này. Sự tự do và tính linh hoạt của Moribana giúp người học dễ dàng tiếp cận và thử nghiệm.

Tên gọi “Moribana” nghĩa đen là “chất đống hoa”, ám chỉ đến cách sắp xếp hoa theo một cách tự nhiên, không cầu kỳ. Từ này phản ánh tinh thần chung của phong cách là tạo nên một cảm giác tự do và nhẹ nhàng.

Bình hoa Moribana thường có miệng rộng và nông hơn so với những loại bình được sử dụng trong các phong cách khác. Moribana cho phép người cắm hoa thể hiện tính cách, tư duy và cảm xúc của mình thông qua việc sắp xếp và lựa chọn vật liệu.

Xem thêm: ‘Onii chan’ là gì? Vì sao nhiều em gái Nhật hay gọi ai đó là ‘onii chan’?

Phong cách cắm hoa Moribana (Nguồn: Sưu tầm)

Phong cách Ikebana đương đại

Ikebana đương đại thường tạo ra sự tương phản mạnh mẽ giữa các yếu tố như màu sắc, hình dáng và không gian. Đồng thời, nó có thể thể hiện sự tiết kiệm và đơn giản, không nhất thiết phải sử dụng nhiều vật liệu.

Phong cách Ikebana đương đại khuyến khích sự tự do và sáng tạo. Nghệ sĩ có thể khám phá và thể hiện ý tưởng riêng của họ thông qua việc sắp xếp hoa và cành cỏ. Ikebana đương đại có thể kết hợp các yếu tố của các phong cách khác nhau, tạo ra một sự đa dạng và phong phú trong tác phẩm.

Ikebana đương đại khuyến khích tự do và sáng tạo (Nguồn: Sưu tầm)

Kỹ thuật giúp bạn học cắm hoa Ikebana cơ bản

Dùng nhiệt uốn cong cành hoa

• Lựa chọn cành hoa hoặc cỏ mà bạn muốn uốn cong.
• Bật nguồn nhiệt và đưa phần thân qua nguồn nhiệt và từ từ uốn nhẹ cành theo độ cong mà bạn mong muốn.
• Theo dõi quá trình uốn cong của cành để đảm bảo bạn đạt được độ cong như ý.
• Khi đã vừa ý, nhanh chóng đặt nó vào bình nước lạnh để làm nguội và cố định hình dáng mới.

Không phải loại cây nào cũng phù hợp để thực hiện kỹ thuật này, vì mỗi loại cây có đặc điểm vật lý và cấu trúc khác nhau. Hãy thử nghiệm trước với một số cành nhỏ để xem liệu chúng có thể uốn cong mà không bị hỏng hay không.

Dùng kéo tỉa cong cành hoa

Một số loại cây như cây phong hoặc cành hoa mận rất khó uốn cong theo cách thông thường do rất giòn và dễ gãy. Để giúp những cành này cong theo mong muốn, bạn có thể dùng kéo tỉa một góc xéo ở nửa đường kính của thân, sau đó dùng tay nhẹ nhàng uốn nó theo ý thích. Lúc này lớp vỏ ngoài của cây sẽ bị duỗi ra, cây sẽ dễ cong hơn.

Dùng kéo để tỉa những cành cây giòn, dễ gãy (Nguồn: Sưu tầm)

Dùng dây buộc

Những loài có thân rộng hoặc xốp, bạn có thể dễ dàng tạo hình cho chúng bằng cách luồn một sợi dây bằng kẽm hoặc đồng vào thân, sau đó bẻ chúng thành độ cong mà bạn mong muốn. Sợi dây bên trong sẽ giúp cành cây giữ nguyên tạo hình mà không cần phải tỉa tót hay can thiệp nhiệt độ.

Cách dùng kenzan

Kenzan, còn được gọi là “đế kim”, là một công cụ quan trọng trong nghệ thuật Ikebana. Bởi vì các mút cắm hoa thông thường không thể giúp tạo độ cong và nghiên của cành hoa như ý nên việc sử dụng kenzan là một phần không thể thiếu trong nghệ thuật Ikebana.

Bạn có thể điều chỉnh góc nghiêng của cành và cỏ bằng cách xoay kenzan trong bình hoa. Điều này giúp bạn tạo nên các hình dáng và hướng chuyển động khác nhau của bình.

Dùng kenzan để điều chỉnh độ cong như ý (Nguồn: Sưu tầm)

Cắm lá đối xứng

Việc quan sát và cân bằng đối xứng của lá cây trong nghệ thuật Ikebana là một phần quan trọng để tạo nên sự hài hòa và thẩm mỹ trong tác phẩm. Nguyên tắc yin và yang được áp dụng vào nghệ thuật cắm hoa Ikebana để tạo nên sự cân đối và tương phản.

Yin và Yang trong Ikebana:

• Yin: Yin là phần hẹp, nhỏ. Trong ngữ cảnh của Ikebana, nó có thể tượng trưng cho sự nhẹ nhàng, nữ tính, và bình yên.
• Yang: Yang là phần to, rộng. Trong Ikebana, nó có thể thể hiện sự mạnh mẽ, nam tính, và năng động.

Bạn có thể sắp xếp các chiếc lá sao cho phần yang hướng về phía trước và phần yin nằm ở phía sau, để tạo nên sự cân bằng và hài hòa cho tác phẩm của mình.

Sử dụng bình hoa Ikebana

Bình hoa trong nghệ thuật Ikebana không chỉ là một công cụ cắm hoa mà còn mang ý nghĩa thẩm mỹ và tương tác với môi trường. Bình hoa cùng với cành hoa, lá và cỏ tạo nên một tác phẩm hoa hoàn chỉnh, thể hiện triết lý và thẩm mỹ độc đáo của nghệ thuật Ikebana

Hãy để hoa rơi tự nhiên

“Để hoa rơi tự nhiên” là một triết lý quan trọng trong nghệ thuật Ikebana. Nguyên tắc này thể hiện tinh thần tôn trọng và hòa quyện với thiên nhiên, thể hiện sự tinh tế và sâu sắc của tác phẩm Ikebana.

Điều này xuất phát từ tinh thần “wabi sabi” – vẻ đẹp của sự không hoàn hảo. Không có bất cứ điều gì trên đời này là hoàn hảo, hãy học cách biết đủ và chấp nhận mọi thứ, dù chúng đẹp hay xấu.

Để hoa rơi tự nhiên (Nguồn: Sưu tầm)

Câu hỏi thường gặp

Ikebana là tên nghệ thuật gì?

Ikebana, hay còn được gọi là Hoa Đạo, là nghệ thuật cắm hoa truyền thống đặc trưng của Nhật Bản.

Học cắm hoa Ikebana có khó không?

Sau khi tìm hiểu những quy tắc của Ikebana, có thể bạn sẽ cảm thấy đây là môn nghệ thuật “khó xơi”. Tuy nhiên, khi bắt tay vào làm và hiểu rõ được quy luật cũng như tinh thần chính mà nghệ thuật Ikebana hướng đến bạn sẽ dần dần tiến bộ và dễ tiếp thu hơn.

Ikebana là một cách thư giãn, giúp người cắm hoa tạo ra sự tĩnh lặng trong tâm hồn thông qua việc tương tác với tự nhiên và tập trung vào quá trình cắm. Ikebana khuyến khích sự sáng tạo cá nhân của người thực hiện. Mỗi tác phẩm là một dấu ấn cá nhân và thể hiện cảm xúc, suy nghĩ, và tầm nhìn của người nghệ sĩ.