Obon là gì? Nguồn gốc lễ hội Obon – Ngày hội báo hiếu của Nhật Bản

Khi những cánh hoa anh đào cuối cùng nhẹ nhàng rơi thì mùa hè Nhật Bản cũng đến. Lúc này, bạn thường sẽ thấy đường phố Nhật Bản tất bật chuẩn bị cho lễ hội Obon – một trong những dịp lễ truyền thống đặc biệt, đầy ý nghĩa dành cho mọi thế hệ, và cũng là một trong những kỳ nghỉ dài nhất trong năm của người Nhật.

Obon là gì?

Lễ hội Obon là một trong những lễ hội truyền thống quan trọng nhất tại Nhật Bản, thường được tổ chức vào giữa tháng 8 hằng năm. Obon có ý nghĩa đặc biệt đối với người dân Nhật, là dịp để chào đón linh hồn tổ tiên trở về nhà, cầu nguyện và bày tỏ lòng thành kính đối với những người đã khuất.

Xem thêm: Geisha là gì? Sự thật về nghệ nhân lưu giữ văn hóa Nhật Bản

Lễ hội Obon tại Nhật Bản (Nguồn: Sưu tầm)

Nguồn gốc lễ hội Obon Nhật Bản

Lễ hội Obon, còn được gọi là Bon, đã xuất hiện ở Nhật Bản hơn 500 năm trước. Lễ hội này có nguồn gốc từ một câu chuyện Phật giáo về một vị đệ tử tên là Mokuren. Mokuren là một người tu luyện nhiều năm và có được nhiều phép thuật. Vì quá nhớ thương người mẹ đã qua đời, ông đã dùng phép thuật để tìm kiếm linh hồn bà.

Mokuren phát hiện mẹ mình đang chịu đày đọa dưới địa ngục vì những tội lỗi trong quá khứ. Xót xa trước cảnh đó, ông đã cầu xin Phật Tổ giúp đỡ. Đức Phật khuyên Mokuren nên dâng lễ vật lên các chư tăng vào ngày 15 tháng 7. Sau khi hoàn thành lễ cúng, linh hồn mẹ ông được giải thoát. Quá đỗi vui mừng, Mokuren đã nhảy múa với niềm hạnh phúc vô bờ.

Câu chuyện về lòng hiếu thảo của Mokuren nhanh chóng lan truyền và được nhiều người biết đến. Từ đó, hằng năm người dân Nhật Bản tổ chức lễ hội Obon để bày tỏ lòng biết ơn đối với cha mẹ và tưởng nhớ các linh hồn đã khuất. Điệu nhảy mà Mokuren biểu diễn trong niềm vui gặp lại mẹ cũng được người Nhật học theo và gọi là Bon Odori.

Xem thêm: 28 nét đặc sắc trong văn hóa Nhật Bản khiến cả thế giới thích thú và nể phục

Mokuren phát hiện mẹ mình đang chịu đày đọa dưới địa ngục (Nguồn: Sưu tầm)

Thời gian tổ chức Lễ hội Obon Nhật Bản

Khác với lễ Vu Lan ở Việt Nam diễn ra vào cùng một thời điểm, lễ hội Obon tại Nhật Bản được tổ chức vào những thời gian khác nhau tùy thuộc vào vùng miền. Do sự khác biệt về lịch sử dụng và phong tục tập quán của từng địa phương, thời gian diễn ra lễ hội Obon không cố định. Có ba thời điểm chính mà lễ hội Obon được tổ chức tại Nhật Bản:

Lễ hội Bon tháng Bảy (Shichigatsu Bon)

Diễn ra vào ngày 15 tháng 7 dương lịch, phổ biến ở các khu vực như Tokyo, Yokohama và Tohoku.

Lễ hội Bon cũ (Kyu Bon)

Diễn ra vào ngày 15 tháng 7 âm lịch, phổ biến tại các vùng Bắc Kanto, Chugoku, Shikoku và các đảo phía Tây Nam.

Lễ hội Bon tháng Tám (Hatchigatsu Bon)

Diễn ra vào ngày 15 tháng 8 dương lịch và là thời điểm tổ chức phổ biến nhất, đặc biệt là tại cố đô Kyoto. Đây là lễ hội Obon lớn nhất, thu hút đông đảo người dân và khách du lịch tham gia. Khi đến Kyoto vào dịp này, bạn không thể bỏ lỡ cơ hội thưởng thức điệu múa Odori và chiêm ngưỡng Lễ Dâng Lửa – hai nét đặc sắc nhất của lễ hội Obon.

Quá trình tổ chức Obon

Trước khi lễ hội bắt đầu, người dân thường chuẩn bị nhiều vật phẩm để đảm bảo tổ tiên có thể trở về với con cháu an toàn và sau đó an lòng trở về thế giới bên kia. Lễ hội Obon gồm hai nghi lễ chính: Mukaebo (Đón các linh hồn) và Okuribon (Tiễn các linh hồn), được thực hiện theo trình tự sau.

Ngày 12

Chuẩn bị đón tổ tiên là một phần quan trọng trước khi lễ hội Obon bắt đầu. Người ta thường trang trí dưa leo và cà tím cắm que tăm hoặc đũa, được gọi là “Ngựa linh thiêng”. Dưa leo tượng trưng cho ngựa, cà tím tượng trưng cho bò, với ý nghĩa rằng “những linh hồn tổ tiên sẽ cưỡi ngựa để nhanh chóng trở lại trần gian, sau đó thong thả cưỡi bò để từ từ quay trở về thế giới bên kia.”

Xem thêm: Onsen là gì? Kinh nghiệm tắm onsen tại Nhật Bản

“Ngựa linh thiêng” (Nguồn: Sưu tầm)

Ngày 13

Vào buổi chiều tối, người ta thường thắp đèn trước bàn thờ và đốt những cuống gai đã được tước vỏ trong vườn hoặc ở cổng nhà. Nghi thức này gọi là “Lửa đón,” với mục đích giúp các linh hồn tìm đường trở về nhà. Người ta tin rằng, linh hồn người đã khuất sẽ cưỡi trên làn khói từ ngọn lửa này để quay lại trần gian. Nhờ làn khói dẫn đường, các linh hồn sẽ không bị lạc và có thể trở về nhà an toàn. Vì vậy, làn khói này còn được xem như một vật chỉ đường, hay còn gọi là “Michishirube.”

Ngày 14-15

Trong thời gian này, nhiều gia đình thường đến viếng mộ, dọn dẹp các phần mộ, dâng hoa, thắp hương và dâng nước để thờ cúng tổ tiên. Sau khi hoàn thành các nghi lễ tại mộ, các thành viên trong gia đình và họ hàng thường tập trung lại để cùng nhau ăn uống. Một số gia đình cũng thực hiện nghi lễ thờ cúng tại nhà. Đây cũng là thời điểm bắt đầu các sự kiện ngoài đường phố.

Ngày 16

Vào ngày cuối cùng của lễ Obon, người ta tổ chức lễ tiễn biệt tổ tiên. Trong ngày này, họ đốt lửa gọi là “Lửa tiễn đi” tại cùng những vị trí đã đốt “Lửa đón,” nhằm thắp sáng con đường để các linh hồn trở về thế giới bên kia.

Các nghi thức trong Lễ hội Obon Nhật Bản

Người dân thực hiện các hoạt động tương tự như tục Tảo Mộ ở Việt Nam, bao gồm thăm viếng mộ, lau chùi, dọn vệ sinh, tu sửa lăng mộ và cúng bái để mời người thân đã khuất quay về thăm nhà.

Cúng bái

Các gia đình Nhật Bản cúng bánh khảo từ bột gạo nhiều màu sắc, thường có hình hoa sen, gọi là Hasu Okashi, cùng với những giỏ hoa quả được trình bày đẹp mắt trên bàn thờ gọi là Obon-dana (hoặc Tama-dana). Đồ cúng thay đổi hàng ngày: vào ngày 13 là Mukaedango (Bánh đón linh hồn); ngày 14 là Ohagi (Bánh bột gạo); ngày 15 là Soumen (Bún làm từ bột mì); và ngày 16 là Okuridango (Bánh tiễn linh hồn).

Lễ dâng lửa

Lễ hội Obon lớn nhất được tổ chức tại cố đô Kyoto, với hoạt động nổi bật là Lễ dâng lửa, nhằm soi đường cho linh hồn những người đã khuất trở về thế giới bên kia. Nghi thức này thu hút đông đảo người dân và du khách từ khắp nơi trên thế giới đến tham quan. Trong Lễ dâng lửa linh thiêng, các chữ Đại, Diệu, Pháp, Thuyền và Đại nhỏ lần lượt được thắp sáng bằng lửa trên năm ngọn núi xung quanh Kyoto. Mỗi chữ phát sáng khoảng 30 phút, tạo nên một khung cảnh thiêng liêng, ấm áp và hùng vĩ trong đêm hè của cố đô Nhật Bản. Người Nhật tin rằng ánh sáng này sẽ dẫn lối cho các linh hồn trở về trời một cách thanh bình và an lạc.

Điệu nhảy Bon odori

Một truyền thống không thể thiếu khi nhắc đến Obon là điệu nhảy dân gian Bon Odori. Đây là sự kết hợp của nhiều điệu nhảy truyền thống, được biểu diễn một cách công phu và phức tạp. Bon Odori thường được trình diễn quanh sân khấu gọi là yagura. Trong khi một người hát ở trung tâm của yagura, những người xung quanh sẽ chơi các loại nhạc cụ khác nhau, phổ biến nhất là trống taiko. Hình thức biểu diễn này, được gọi là ondo, là một phần của nhạc dân gian Nhật Bản. Các vũ công nhảy theo vòng tròn nhỏ quanh yagura, với mỗi vùng miền có điệu nhảy riêng biệt. Mọi người thường tạo thành vòng tròn quanh yagura để biểu diễn Bon Odori, và đôi khi điệu nhảy còn được thực hiện trong các cuộc diễu hành qua các đường phố của thị trấn.

Bon odori (Nguồn: Sưu tầm)

Thả thuyền giấy

Tiếp theo là nghi thức Toro Nagashi (thả thuyền giấy), khi người Nhật thả những chiếc thuyền hoa đăng trên sông. Đây là cơ hội để chiêm ngưỡng một dòng sông lấp lánh và thơ mộng. Nghi thức này được thực hiện như một lời chào tạm biệt để các linh hồn tổ tiên trở về thế giới của họ sau chuyến viếng thăm con cháu. Ở một số nơi, nghi thức thả thuyền giấy thường diễn ra cùng lúc với màn pháo hoa rực rỡ trên bầu trời, đánh dấu sự kết thúc của lễ hội.

Lễ hội Obon không chỉ là một dịp để tưởng nhớ và tri ân tổ tiên, mà còn là một sự kiện văn hóa phong phú và đầy màu sắc, phản ánh sâu sắc truyền thống và tinh thần cộng đồng của người Nhật Bản.